Środki publiczne to specyficzna część środków, które występują w obrocie gospodarczym. Zgodnie z ustawą o finansach publicznych należą do mich m.in.:
– przychody jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych, które są uzyskiwane w związku z prowadzoną przez nie działalnością (m.in. z tytułu należności za świadczone przez nie usługi publiczne, np. kulturalne, edukacyjne) oraz pochodzące z innych źródeł;
– środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, które nie podlegają zwrotowi, np.: pochodzące z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności UE, a także środki EFS, przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego.
Na co można wydać?
Ustawa o finansach publicznych szczegółowo określa katalog działań, na jakie mogą być przeznaczone środki publiczne. Można je wydać jedynie na:
– finansowanie wydatków publicznych
– sfinansowanie rozchodów budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego.
Na środki publiczne składają się dochody publiczne, środki z budżetu Unii Europejskiej, niepodlegające zwrotowi środki Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu oraz z innych źródeł zagranicznych. Oprócz tego zalicza się też przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego, oraz innych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych pochodzące z różnych działań, m.in. sprzedaży papierów wartościowych.
Dochody publiczne
Dochody publiczne to podstawowe źródło środków publicznych. Ustawa zalicza do tej grupy:
daniny publiczne – podatki oraz inne świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych, wynika z ustaw szczególnych;
dochody publiczne z majątku i praw majątkowych – tu zalicza się: opłaty, dochody z mienia, w szczególności z najmu oraz z dzierżawy i innych umów o podobnym charakterze, dywidendy, dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw (tylko tych, które nie stanowią przychodów i dochodów ze świadczenia usług), spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej oraz inne dochody, które regulują odrębne przepisy.
Środki unijne i zagraniczne
W ostatnich latach ważną grupą środków publicznych stały się środki, które pochodzą z budżetu Unii Europejskiej. Do czasu wejścia do Unii korzystano ze środków, które były przeznaczone na wykonanie programów przedakcesyjnych. Obecnie Polska ma możliwość korzystania z wielu różnych programów, które finansują działania w państwach członkowskich Unii Europejskich. Do najważniejszych należą: Fundusz Spójności, fundusze strukturalne, Europejski Fundusz Rybołówstwa, Europejski Fundusz Rolniczego Rozwoju Obszarów Wiejskich.
Oprócz środków unijnych państwo może korzystać ze środków, które oferowane są na podstawie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA). Do najbardziej znanych należą: Norweski Mechanizm Finansowy, Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Szwajcarski Mechanizm Finansowy. Państwo i inne jednostki w jego ramach pozyskują też środki z innych źródeł zagranicznych.
