Jednym z najważniejszych pojęć w dziedzinie rachunkowości i finansów są finanse publiczne, które obejmują wszelkie procesy, które pozwalają na gromadzenie, podział i wydatkowanie środków publicznych. Całość finansów publicznych reguluje ustawa o finansach publicznych. Zalicza ona do procesów, które są związane z finansami publicznymi m.in.
gromadzenie dochodów i przychodów publicznych
wydatkowanie środków publicznych
finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa
zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne
zarządzanie środkami publicznymi
zarządzanie długiem publicznym
rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej.
Podmioty sektora finansów publicznych
Polskie prawo bardzo szczegółowo wyjaśnia, jakie podmioty należą do sektora finansów publicznych. Oprócz organów władzy publicznej i administracji państwowej zalicza się do niego także organy kontroli państwowej i ochrony prawa, a także jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki. Podmiotami finansów publicznych są też sądy i trybunały. Ale prawo wskazuje jeszcze szerszy krąg podmiotów, zaliczając do nich: jednostki budżetowe, samorządowe zakłady budżetowe, agencje wykonawcze, instytucje gospodarki budżetowej, instytucje gospodarki budżetowej, państwowe fundusze celowe, ZUS, KRUS, NFZ, uczelnie publiczne, PAN i szereg innych instytucji.
Funkcje finansów publicznych
Finanse publiczne pełnią w państwie szereg ważnych funkcji. Najważniejsze z nich to: alokacyjna, redystrybucyjna, kontrolna i stabilizacyjna.
Funkcja alokacyjna polega na możliwości przemieszczania środków finansowych państwa na zadania, które należą do jego obowiązków. Może także przeznaczać środki na dofinansowanie ważnych dziedzin, także tych nie przynoszących zysku, a niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania państwa i obywateli.
Funkcja redystrybucyjna to inaczej wtórny podział PKB. Należą tu mechanizmy, które dzielą środki, uzyskane w sferze produkcyjnej także do sfery nieprodukcyjnej. Pozwala to na zaspokojenie zbiorowych potrzeb, które powinno zaspokajać państwo.
Bardzo ważna jest funkcja kontrolna. Ewidencjonowanie zjawisk finansowych, które zachodzą w państwie, poprzez jednostki sektora publicznego, pozwala na wyciąganie wniosków o stanie gospodarki państwa i ewentualne przeciwdziałanie nadużyciom, jakie mogą powstać w gospodarowaniu finansami publicznymi. Te działania pozwalają na kontrolę publicznej gospodarki finansami.
Natomiast funkcja stabilizacyjna to niejako efekt poprzednich trzech funkcji. Najogólniej polega ona na tym, że prawidłowa alokacja środków, ich redystrybucja i dokładna kontrola pozwala na właściwe wykonywanie przez państwo celu nadrzędnego, jakim jest stabilizacja gospodarcza. Do najważniejszych elementów stabilizacji gospodarczej można zaliczyć zmniejszenie bezrobocia, właściwa regulacja popytu publicznego, harmonijny rozwój państwa. Państwo, wykorzystując swoje uprawnienia i odpowiednio dobierając źródła swoich dochodów oraz ustalając kierunki ich wydatkowania, może skutecznie pobudzać lub ochładzać gospodarkę.
